Svislando

Svislando (CH)
Ĉefurbo	Berno
Areo	41 291 km²
Loĝantaro	8 740 000 (2021)
Monunuo	svisa franko (CHF)
Tel. antaŭkodo	+41
Horzono	UTC+1 (somere UTC+2)

Svislando (germane Schweiz, france Suisse, itale Svizzera, romanĉe Svizra, oficiale – latine – Confœderatio Helvetica) estas malgranda lando en Mezeŭropo – iomete pli ol 40000 km², preskaŭ samgranda kiel Nederlando aŭ Danio.

Svislando estas kutime taksata kiel lando de bankoj, ĉar ĝi havas longan tradicion kaj sperton pri tiu fako. Ĝi estas ankaŭ fama pro kelkaj produktoj, ekzemple la horloĝoj aŭ la fromaĝo "Emmental" (el la valo de la rivero Emme).

Malproksima de ĉiuj eŭropaj maroj, Svislando estas montara lando, grandparte en la norda flanko de Alpoj. En suda Svislando situas multaj el la plej altaj montoj de Alpoj, kun pintoj eĉ super 4000 m, kaj pluraj glaciejoj. Pli norde estas vasta altebenaĵo, kun pli malaltaj montoj kaj multaj lagoj, inter kiuj la plej grandaj lagoj de Okcidenta Eŭropo (Bodenlago kaj Lemano).

La turistoj venas al Svislando ĉefe pro la allogo de ĝiaj montoj kaj lagoj. Estas tamen ankaŭ historiaj vidindaĵoj, plejparte mezepokaj aŭ postaj.

Regionoj

Svislando entenas 26 kantonojn.

De turisma vidpunkto taŭgas konsideri 10-12 regionojn (11 en la mapo ĉi-sube).

Neoficialaj regionoj de Svislando (turisma vidpunkto)

Lago Lemano (Ĝenevo, Laŭzano) Ĉe la bordo de la lago Lemano kuŝas du el la plej belaj urboj de Svislando. Ĉirkaŭe estas monteta kamparo kun pluraj historiaj vilaĝoj.

Ĵuraso (Ĉaŭdefono, Neŭŝatelo) Malalta montoĉeno ĉe la landlimo kun Francio, riĉa je historiaj urbetoj, tiu regiono gravas ankaŭ por la historio de Esperanto. En ĝi situas ankaŭ la koro de la svisa tradicio de horloĝfarado.

Ebenaĵo de la Rejno (Bazelo) La plej malalta parto de Svislando, ĉe la rivero Rejno kaj la landlimo kun Germanio. Riĉa je industriaj fabrikoj, ĝi estas tamen ankaŭ riĉa je historiaj monumentoj, inter kiuj la restaĵoj de la plej antikva romia urbo ĉe la Rejno.

Urboj

• Berno – la ĉefurbo
• Zuriko – la plej granda urbo (ne granda tamen kompare al aliaj eŭropaj urboj – nur 400mil loĝantoj)
• Bazelo
• Ĝenevo
• Laŭzano
• Vinterturo

Nur tiuj urboj ĉi supre havas pli ol 100mil loĝantoj.

Inter la pli malgrandaj urboj, estas menciindaj:

• Friburgo
• Koiro
• Lucerno, fama urbeto ĉe la Kvarkantona Lago kaj la monto Pilato
• Lugano
• Neŭŝatelo
• Sankt-Galo
• Sion
• Ŝafhaŭzo
• Zugo

Aliaj cellokoj

• Ĉaŭdefono (La Chaux-de-Fonds), taksata la esperanta ĉefurbo de Svislando

Komprenu

Tereno

Svislando situas plejparte en la norda flanko de Alpoj.

Estas en Svislando, ofte apud la landlimo kun Italio, multaj el la plej altaj montoj de Alpoj, kiel la Monto Rosa, kies plej alta pinto (Dufour, 4633 m) distancas nur 200 m de la landlimo; la Materhorno, kies pinto (4478 m) kuŝas precize sur la landlimo; la Bernina Montaro, kies plej alta pinto (4049 m) ankaŭ apudas la sudan landlimon. La Jungfrau (4158 m) situas tamen en la eno de Svislando, inter la kantonoj Berno kaj Valezo, dum la masivo de la Blanka Monto, kies plej altaj pintoj estas inter Francio kaj Italio, puŝas kelkajn pli malgravajn pintojn norden en la kantonon Valezon.

Pli norde estas altebenaĵo (france Plateau, germane Mittelland), kiu entenas ankaŭ malaltajn montojn, montetojn kaj valojn. En tiu mezalta zono estas la ĉefaj urboj de Svislando.

Dum la glaciaj epokoj la tuta Svislando estis kovrita de glacio, kiu postlasis multajn lagojn, grandajn kaj malgrandajn. La plej grandaj lagoj estas la Lago Lemano (582 km²) kaj la Bodenlago (536 km²), kiuj estas ankaŭ la plej vastaj en Okcidenta Eŭropo (sen Skandinavio). Aparte ĉarma estas la pli malgranda Kvarkantona Lago (114 km²), tre serĉata de turistoj.

Du el la plej longaj riveroj en okcidenta Eŭropo, la Rejno (1239 km) kaj la Rodano (812 km), fontas en Svislando. Aliaj gravaj riveroj kies fontoj situas en Svislando estas Inn (517 km), alfluanto de Danubo, kaj Tiĉino (248 km), alfluanto de Pado.

Ne estas marbordoj en Svislando.

Eniri

Transportiĝi

Publika transporto

Transportiĝi trajne

Mapo de fervojoj en Svislando

Trajnoj estas la ĉefa publika transport-maniero en Svislando. La ĉefa transport-kompanio estas SBB CFF FFS. Sur ĝia retejo sbb.ch (en la angla, germana, franca kaj en la itala) oni povas trovi horarojn por la tuta publika transporto en Svislando (ne nur trajnoj).

La numeroj ĝenerale montrataj sur la tabuloj en stacidomoj aŭ sur la trajnoj mem ofte montras numeron de la linio, ne tiu de la konkreta trajno (kiu povas esti markita sur via bileto).

Veturi aŭte

Rapidec-limigoj en Svislando

Komuniki

Vidu ankaŭ: Germana frazlibro, Franca frazlibro, kaj Itala frazlibro

Oficialaj lingvoj de Svislando estas la germana, la franca, la itala kaj la romanĉa. Homoj kutime scipovas paroli almenaŭ unu alian svislandan lingvon krom sia denaska lingvo kaj ofta estas ankaŭ scio de angla lingvo.

Aĉeti

En Svislando oni pagas per svisaj frankoj (internacia mallongigo: CHF, svisa mallongigo: Fr.). Unu franko (germane: Franken, france: franc, itale: franco, romanĉe: franc) dividiĝas je 100 centimoj (germane: 1 Rappen, france: centime, itale: centesimo, romanĉe: 1 rap).

Manĝi

Tradiciaj manĝaĵoj

Fondue

• Fondue
• Rösti (Roŝtio) – terpomplataĵo
• Raclette (Rakledo)
• Zürcher Geschnetzeltes – bovidaĵo en krema saŭco, ofte akompanata de Roŝtio aŭ pastaĵoj

Trinki

Malgrandaj boteloj de Rivella

Vaste konata senalkohola trinkaĵo estas Rivella, kiu estas produktata el selakto. Ĝiaj specoj estas distingeblaj laŭ koloroj – la origina estas ruĝa, sensukera estas blua (ĝi enhavas artefaritajn dolĉigilojn). Nova versio de Rivella Refresh havas malpli da sukero kaj estas markita kiel vegana – do ĝi ne enhavas selakton.

Alkoholaĵoj

Almenaŭ en la germanlingva parto de Svislando estas vaste disponebla biero. Svisa vino estas malmulte konata eksterlande, sed ĝi estas bongusta.

Vendejoj de la kooperacio Migros tradicie ne vendas alkoholaĵojn jam ekde sia fondiĝo. En 2023 ĝi tamen komencis vendi sian propran senalkoholan bieron.

Loĝi

Sekureco

Avertojn kontraŭ danĝera vetero eldonas Federacia Oficejo por Meteologio kaj Klimatologio kaj troveblas je ilia paĝo (angle, germane, france kaj itale) aŭ je Meteoalarm (angle, germane, france, itale kaj romanĉe).

Esperanto

Lokaj esperantistoj

La urbo Ĉaŭdefono (La Chaux-de-Fonds), en la Kantono Neuŝatelo, povas esti konsiderata Esperanto-ĉefurbo de Svislando, ĉar ĝi estas la sidejo de pluraj Esperanto-institucioj.

La Centro de Dokumentado kaj Esploro pri la Lingvo Internacia (CDELI), faka sekcio de la urba biblioteko, estis kreita en 1954 kaj havas vastan kolekton de verkoj kaj dokumentoj pri Esperanto kaj ankaŭ pri aliaj planlingvoj, ekzemple volapuko kaj ido.

La Kultura Centro Esperantista (KCE) havas sian sidejon en Ĉaŭdefono ekde 1975. Tie en 1980 estis fondita LF-koop kaj en 1998 estis proklamita la Esperanta Civito.

La Svisa Esperanto-Societo, landa asocio de UEA, havas lokajn grupojn en Bazelo, Berno, Ĉaŭdefono, Laŭzano, Wil (Kantono Sankt-Galo), Zuriko. La oficiala retejo estas: www.svisa-esperanto-societo.ch.

Esperantaj renkontiĝoj

En Svislando okazis pluraj Universalaj Kongresoj de UEA: en 1906 kaj 1925 en Ĝenevo, 1913, 1939 kaj 1947 en Berno, 1979 en Lucerno.

SAT aranĝis du SAT-kongresojn en Svislando: en 1981 en Bazelo, en 2003 en Ĉaŭdefono.

En 2015 ILEI aranĝis la trian Tutmondan Kolokvon pri Instruado de Esperanto en Neŭŝatelo kaj Ĉaŭdefono.

Viziti plu

• Aŭstrio
• Germanio
• Liĥtenŝtejno
• Francio
• Italio

Eksteraj ligiloj

• Esperanto-renkontiĝoj en Svislando ĉe Eventa Servo