Sanpaŭlo
| |||
| |||
| Lando | Brazilo | ||
| Regiono | Sanpaŭlo (ŝtato) | ||
| Loĝantaro | 12 400 000 (2021) | ||
| Alto | 760 m | ||
Sanpaŭlo (ankaŭ San-Paŭlo; portugale São Paulo /sɐ̃w̃ ˈpawlu/ = "Sankta Paŭlo") estas urbego en suda Brazilo, en la samnoma subŝtato. Ĝi estas unu el la plej grandaj urboj en la mondo, kun pli ol 22 milionoj da loĝantoj en la tuta metropola areo (12 milionoj ene de la komunumaj limoj).
Kompreni redakti
Sanpaŭlo kuŝas sur altebenaĵo, proksimume 800 m super la marnivelo. Kvankam la Oceano ne estas malproksima (ĉ. 70 km), inter la urbo kaj ĝi etendiĝas longa kaj malalta montoĉeno, la Serra do Mar (Montoĉeno de la Maro), orienta limo de la altebenaĵo.
La urbo estas la plej granda urbo de Brazilo.
La Tropiko de Kaprikorno trapasas la nordan parton de la urba komunumo.
Historio redakti
Kiam la eŭropanoj unuafoje atingis la areon de la nuntempa Sanpaŭlo, tie loĝis popolo parolanta lingvon de la tupia-gvaranio lingvaro.
La 25-an de januaro, 1554, 12 jezuitaj misiistoj fondis preĝejon, lernejon kaj vilaĝon nomatajn São Paulo de Piratininga (Sankta Paŭlo de Piratininga), honore al sankta Paŭlo, pri kiu memorigas la 25-an de januaro la turniĝo al kristanismo; la indigena nomo Piratininga celas proksiman sekcion de la Serra do Mar. La ĉefa konstruaĵo de la lernejo (Pátio do Colégio) kaj la preĝejo ankoraŭ ekzistas, kvankam rekonstruitaj inter 1680 kaj 1694.
En 1683 Vila de São Paulo (tiel ŝanĝiĝis la nomo en la antaŭaj jardekoj) estis oficiale proklamita ĉefurbo de "capitania" (kapitanlando) kaj en 1711 ĝi estis oficiale agnoskita kiel "urbo".
Inter 1821 kaj 1825 Brazilo iĝis paŝon post paŝon sendependa de Portugalo. En 1823 la imperiestro Petro la 1-a donis al Sanpaŭlo la titolon de "imperia urbo".
En 1867 fervojo ekkunligis Sanpaŭlon al la marbordo.
Klimato redakti
Aliri redakti
Aliri avie redakti
Sanpaŭlo estas servata de du komercaj flughavenoj:
- nacia flughaveno Congonhas (plena nomo: Aeroporto de São_Paulo-Congonhas - Deputado Freitas Nobre; IATA-kodo: CGH);
retadreso:www4.infraero.gov.br/aeroportos/aeroporto-de-sao-paulo-congonhas-deputado-freitas-nobre/ - internacia flughaveno Guarulhos (plena nomo: Aeroporto Internacional de São Paulo/Guarulhos - Governador André Franco Montoro; IATA-kodo: GRU);
retadreso:www4.infraero.gov.br/aeroportos/aeroporto-internacional-de-sao-paulo-guarulhos-governador-andre-franco-montoro/
Ankaŭ la flughaveno de Viracopos en Kampino (ĉ. 100 km for de Sanpaŭlo) povas utili por naciaj flugoj ene de Brazilo.
Aliri trajne redakti
Pasaĝeraj trajnoj nuntempe kunligas Sanpaŭlon nur kun aliaj urboj en la ŝtato.
Iam eblis veturi trajne al Sanpaŭlo ankaŭ de kelkaj urboj pli malproksimaj. Precipe estis pasaĝeraj trajnoj inter Sanpaŭlo kaj Rio-de-Ĵanejro. Plej fama estis "Trem de Prata", kies lasta veturo okazis en 1998.
Fakte, estas plano konstrui altrapidan fervojon (trem-bala) inter Rio kaj Sanpaŭlo (ĉ.400 km), kaj oni esperis malfermi ĝin por la Olimpiadoj de Rio-de-Ĵanejro, en 2016 - sed tio ne eblis.
Aliri buse redakti
En Sanpaŭlo estas tri ĉefaj interurbaj busaj stacioj:
- Terminal Rodoviario do Tietê (apud la metroa stacio Tietê), kiu estas la plej granda kaj utila por preskaŭ ĉiuj kunligoj;
- Terminal Rodoviario da Barra Funda (apud la metroa stacio Barra Funda), al kiu alvenas busoj ĉefe de lokoj okcidente de Sanpaŭlo;
- Terminal Rodoviario de Jabaquara (apud la metroa stacio Jabaquara), al kiu alvenas busoj ĉefe de lokoj sude de Sanpaŭlo.
Busaj kunligoj inter Sanpaŭlo kaj Rio de Janeiro daŭras ĉirkaŭ 6h.
Aliri aŭte redakti
Sanpaŭlo kuŝas ĉe la "rodovia" (aŭtoŝoseo) BR-116, kunliganta ĝin al Fortaleza (ĉ.3000 km), Rio de Janeiro (450 km), kaj Urugŭajo (Montevideo: ĉ.2000 km).
De la brazila ĉefurbo, Brazilio, al Sanpaŭlo estas ĉ.1000 km, plejparte sur alia aŭtoŝoseo, BR-050.
Moviĝi redakti
Piede redakti
Per publika transporto redakti
Sanpaŭlo havas metroon kun pluraj linioj, kondukataj de diversaj kompanioj. Entute estas 13 linioj (2022), numeritaj "1", "2" ktp; la lasta nomiĝas "15" ĉar mankas "6" kaj "14". Tiu listo entenas ankaŭ trajnliniojn al la antaŭurboj; la vera metroo entenas nur 5 liniojn ("1", "2", "3", "4", "5"), al kiuj aldonindas unurela linio ("15").
La kompleta mapo haveblas ekzemple ĉe www.metro.sp.gov.br/pdf/mapa-da-rede-metro.pdf, kie oni ankaŭ trovas la retadresojn de la diversaj kompanioj.
En la venontaj jaroj laŭplane ekfuncios pluaj linioj.
(...)
Aŭte redakti
Vidi redakti
Fari redakti
- Grimpi (sed ankaŭ veturi) ĝis la pinto de la Pico do Jaraguá (1135 m), unu el la plej altaj montoj en la urba komunumo, kun belega supervidado de la urbo. Ĉirkaŭe estas restaĵo de la Mata Atlântica, tropika arbaro de la areoj en Brazilo sufiĉe proksimaj al la Oceano. Piedirontaj povas preni la linion 7 ĝis la stacio Jaraguá, de tie necesas ĉirkaŭ 2 horoj (5 km kun 400 m de supreniro).
- Bicikli dimanĉe (ciclofaixa) tra la urbo. Estas apartaj reguloj faciligantaj la bicikladon en la urbaj vojoj dum la dimanĉoj kaj aliaj festotagoj (7:00-16:00).
- Spekti partion de piedpilkado en unu el la 5 grandaj stadionoj de la urbo. Kompreneble, kvankam kutime ne estas ia danĝero, estu singardaj se vi trafas unu el la maloftaj okazoj kun agitiĝo.
Lerni redakti
Labori redakti
Aĉeti redakti
Vendejaroj redakti
Manĝi redakti
Trinki redakti
Loĝi redakti
Esperanta loĝado redakti
Kampadejoj redakti
Hosteloj redakti
Hoteloj redakti
Sekureco redakti
Esperanto redakti
Lokaj esperantistoj redakti
Konsulejoj redakti
Viziti plu redakti
Ĝis ĉirkaŭ 100 km:
- Mogi das Cruzes kaj Alto Tietê, ĉ.50 km;
- Paranapiacaba, ĉ.55 km;
- Jundiaí, ĉ.60 km;
- Santos, ĉ.70 km, la haveno de Sanpaŭlo;
- Aparecida, ĉ.90 km, grava religia celo, kun la plej granda katolika preĝejo en la mondo post sankta Petro en Vatikano;
- Kampino (Campinas), ĉ.90 km;
- Itu, ĉ.100 km.
Pli malproksime:
- São Luiz do Paraitinga, kun grava historia centro, ĉ.175 km;
- Ribejran-Preto (Ribeirãn Preto), ĉ.300 km;
- Curitiba, ĉ.400 km;
- Rio-de-Ĵanejro (Rio de Janeiro), ĉ.450 km;
- Belo Horizonte, ĉ.600 km;
Rimarkoj redakti
