Maroko
_banner_Vall%C3%A9e_des_Gorges_du_Dad%C3%A8s.jpg)
| |||
 | |||
.svg) | |||
| Ĉefurbo | Rabato | ||
| Areo | 710 850 km² (inkl. Okcidentan Saharon) | ||
| Loĝantaro | 37 840 000 (2023) | ||
Maroko (arabe المملكة المغربية, Al-Mamlaka al-Maghribija; berbere ⴰⵎⵔⵓⴽ, amrok) estas lando en Nord-Afriko.
Kompreni
redaktiTereno
redaktiGranda parto de Maroko estas okupita de montaroj. Norde estas la Rif-montaro, proksima al Mediteraneo, kies plej alta pinto atingas 2456 m. Centre kaj sude estas la vasta aro de montoĉenoj ope nomitaj Atlaso; la plej alta el tiuj montoĉenoj, la Alta Atlaso, superas 4mil metrojn kun la monto Tubkal (4167 m), la monto Ŭanukrim (4089 m), la kresto Mgun (4079 m) kaj kelkaj aliaj. Pli norde situas la Meza Atlaso, kies plej alta monto, Bu Nasr (Bou Naceur), atingas 3356 m.
Kelkaj ebenaĵoj estas apud la marbordoj, precipe ĉe la norda parto de la atlantika bordo.
Estas pluraj riveroj, kiuj tamen ne havas kutime multe da akvo pro la dezerta klimato (akvo povas iĝi abunda en apartaj okazoj). La plej longa rivero en Maroko nomiĝas Dra, fontas en la Alta Atlanto, longas pli ol 1100 km, kaj enfluas en la Atlatikan Oceanon sude de Sidi Ifni. Dum kelkaj monatoj ne estas akvo en ĝia fluejo. Aliaj menciindaj riveroj estas Mulujo (520 km), la serpentuma, akvoriĉa Sebuo (460 km), kies ebena valo estas fama pro olivoj, vinberoj kaj legomoj, kaj Um Er-Rbia (550 km).
Historio
redaktiKiam en Eŭropo regis la lasta glaciepoko, la klimato de Nordafriko estis pli malseka ol nuntempe. En okcidenta Nordafriko jam dum la meza ŝtonepoko ekestis prahistoria civilizo, la Kapsa kulturo. Multaj fakuloj opinias, ke la lingvo de tiu kulturo jam apartenis al la berbera lingvaro.
La latina vorto Mauretania (el Mauri, la nomo donita de la Romianoj al la berberoj) indikis la areon ĉirkaŭ la okcidenta parto de Atlaso ĝis la bordo de Atlantiko, kiu nun estas Maroko kaj, aldone, parto de okcidenta Alĝerio. Tie la berberaj tribuoj kuniĝis en speco de federacio kaj poste en Reĝlando. (Atentu: ne konfuzu la historian Maŭretanion kun la nuntempan ŝtaton Maŭritanion, situantan pli sude.
Ekde la 7-a jarcento a.K., kaj precipe dum la 5-a jarcento a.K., la fenicoj el Kartago fondis aŭ kaptis havenurbojn ĉe la marbordoj de Maŭretanio kaj poste la ĉirkaŭajn areojn, sed neniam regis la enan montaran regionon.
En 146 a.K. Romio venkis Kartagon kaj detruis la urbon. La urbetoj depedentaj de ĝi iĝis romiaj urboj, kaj post paro da jarcentoj, la Romianoj prenis la tutan Maŭretanion oficiale sub sian regadon (40 p.K.) - kvankam la montaraj partoj duone gardis sendependencon. La okcidenta parto de Maŭretanio prenis la nomon de Mauretania Tingitana (pli-malpli respondanta al la nuna Maroko), la orienta parto Mauretania Caesariana (kun la aldono de la eksa reĝlando Numidio). Du gravaj urboj de Mauretania Tingitana estis Tingis (la nuna Tanĝero) kaj Lixus (apud la nuna Laraŝo).
Etnoj
redaktiKlimato
redaktiRegionoj
redaktiAdministrative, Maroko entenas 16 oficialajn regionojn. De turisma vidpunkto, tamen, ni konsideras nur 7 neoficialajn regionojn. Jen ilia listo.
| Mediteranea Marbordo |
| Norda Atlantika Marbordo |
| Suda Atlantika Marbordo |
| Alta Atlaso |
| Meza Atlaso |
| Maroka Saharo |
| Anti-Atlaso |
Urboj
redakti- Rabato (arabe الرباط, ar-Rabāṭ, internacie Rabat), ĉ. 570mil loĝantoj (pli ol 2 milionoj kun la antaŭurboj), estas la ĉefurbo kaj ankaŭ grava turisma celo pro siaj mezepokaj monumentoj.
- Kazablanko (arabe الدار البيضاء, ad-Dār al-Bajḍā', internacie Casablanca), ĉ. 5 milionoj da loĝantoj inkluzive de la antaŭurboj, estas la plej granda urbo en Maroko kaj ankaŭ la plej grava pri ekonomio; fama estas ĝia Moskeo Hasano la 2-a, kun la plej alta preĝturo en la mondo (ĝis 2019, nun ĝi estas la dua).
- Marakeŝo (arabe مراكش, Murrākuŝ, internacie Marrakesh), ĉ. 1,5 milionoj da loĝantoj, estas gravega turisma celo pro la abundo de monumentoj, multaj konstruitaj kiam Marakeŝo estis la ĉefurbo de vasta imperio etendiĝanta de la nuna Hispanio al la nuna Senegalo.
- Tanĝero (arabe طنچة, ṭanĝa; tamaziĥte ⵜⴰⵏⵊⴰ, tanĵa; france Tanger), iom pli ol 1 miliono da loĝantoj, ĉe la mediteranea marbordo.
- Feso (arabe فاس, fās; tamaziĥte ⴼⴰⵙ, fas; france Fès; internacie Fez), iom pli ol 1 miliono da loĝantoj, estas grava, historia urbo en la regiono de la Meza Atlaso.
